Uzależnienia

Czym jest uzależnienie od Internetu?

Czy zbyt często grasz w gry komputerowe w Internecie? Robisz kompulsywne zakupy w sieci? Nie możesz fizycznie przestać sprawdzać Facebooka? Czy intensywne korzystanie z komputera zakłóca Twoje codzienne życie - związki, pracę, szkołę? Jeśli odpowiedziałeś "tak" na którekolwiek z tych pytań, możesz być uzależniony od Internetu, zwanego również kompulsywnym korzystaniem z Internetu lub problemowym korzystaniem z Internetu. Pojęcie to było początkowo przedmiotem dyskusji jako coś "prawdziwego", ale zostało satyrycznie uznane za zaburzenie w 1995 r. przez dr Ivana Goldberga, który porównał go do patologicznego hazardu. Od czasu tego żartu, zaburzenie szybko zyskało na znaczeniu i zostało poważnie potraktowane przez wielu badaczy, psychologów i lekarzy jako prawdziwie wyniszczające zaburzenie. Chociaż nie jest oficjalnie uznane za zaburzenie w Diagnostycznym i Statystycznym Podręczniku Zaburzeń Psychicznych (DSM-IV), jego rozpowszechnienie w kulturach amerykańskich i europejskich jest porażające - dotykając prawie 8,2% ogółu ludności. Niektóre raporty sugerują jednak, że dotyka ona nawet 38% populacji ogólnej. Tak duża różnica w częstości występowania może wynikać z faktu, że nie opracowano prawdziwych i standardowych kryteriów dla uzależnienia od Internetu. Zaburzenie to jest różnie badane przez naukowców i specjalistów od zdrowia psychicznego.

Jest też różnie badane w różnych kulturach etnicznych.

Na postęp w badaniach nad zaburzeniami związanymi z uzależnieniem od Internetu negatywnie wpływa brak standaryzacji w tej dziedzinie. Wśród badaczy panuje jednak powszechna zgoda, że uzależnienie od Internetu jest tylko podzbiorem uzależnienia od technologii rozumianej w ujęciu ogólnym. Jak sama nazwa wskazuje, dotyczy ono przymusu korzystania z Internetu - jako że inne obszary uzależnienia od mediów można zaobserwować w uzależnieniu od telewizji czy radia. Ze względu na gwałtowny rozwój ery cyfrowej, uzależnienie od Internetu wzięło górę jako główny winowajca uzależnienia od technologii. Kłopotliwą rzeczą w tym zaburzeniu jest to, że cierpiąc na nie, człowiek jest nieustannie otoczony przez technologię. W erze cyfrowej, Internet przejął kontrolę. Większość z tego, co robimy, jako ogół populacji, można zrobić w Internecie. Nie możesz znaleźć wymarzonej koszuli w sklepie? Nie martw się - znajdziesz ją w Internecie! Chcesz zamówić pizzę? Po co dzwonić? Złóż zamówienie online! Nie możesz zadzwonić do przyjaciela, żeby zagrać w grę komputerową o 3 nad ranem, kiedy cierpisz na bezsenność i nie możesz zasnąć? Założę się, że jest ktoś na świecie, kto nie śpi i jest gotowy do gry! To właśnie, zasadniczo, dlatego to zaburzenie może być tak kłopotliwe - nawet jeśli chodzi o leczenie. Trudno jest żyć w dzisiejszych czasach, wyzbywając się Internetu. Jesteśmy zawsze otoczeni przez niego - i większość z nas używa go codziennie.

To, że dużo korzystasz z Internetu - oglądasz dużo filmów na YouTube, często robisz zakupy online lub lubisz przeglądać media społecznościowe, nie oznacza, że jesteś uzależniony od Internetu. Kłopot pojawia się wtedy, gdy te czynności zaczynają ci przeszkadzać w codziennym życiu. Ogólnie rzecz biorąc, uzależnienie od Internetu jest podzielone na różne kategorie. Do najczęściej identyfikowanych kategorii uzależnienia od Internetu należą: granie w gry, korzystanie z sieci społecznościowych, poczty elektronicznej, prowadzenie blogów, robienie zakupów online oraz nieodpowiednie korzystanie z pornografii internetowej. Inni badacze sugerują, że to nie ilość czasu spędzanego w Internecie jest szczególnie kłopotliwa - raczej sposób, w jaki korzysta się z Internetu. Oznacza to, że ryzyko związane z korzystaniem z Internetu może być równie ważne jak ilość spędzanego w nim czasu. Czy Twoje dziecko korzysta z portali randkowych dla nastolatków, na których mogą czaić się pedofile? To właśnie jest ryzykowne - i jest to jeden z wielowymiarowych aspektów zaburzeń związanych z uzależnieniem od Internetu. Inne zidentyfikowane wielowymiarowe czynniki ryzyka uzależnienia od Internetu obejmują zaburzenia fizyczne, społeczne i funkcjonalne, zaburzenia emocjonalne, impulsywne korzystanie z Internetu.

Co powoduje uzależnienie od Internetu?

Podobnie jak w przypadku większości zaburzeń, nie da się wskazać jednej konkretnej przyczyny uzależnienienia od Internetu. Zaburzenie to charakteryzuje się występowaniem wielu czynników przyczyniających się do jego powstania. Pewne dowody pozwalają przypuszczać, że jeśli cierpisz na uzależnienie od Internetu, twój mózg jest podobny do mózgu osób, które są uzależnione od substancji psychoaktywnych, takich jak narkotyki czy alkohol. Co ciekawe, w niektórych badaniach uzależnienie od Internetu jest powiązane z fizyczną zmianą struktury mózgu - w szczególności wpływa na ilość istoty szarej i białej w regionach obszaru przedczołowego mózgu. Obszar ten odpowiada za zapamiętywanie szczegółów, uwagę, planowanie i ustalanie priorytetów zadań. Istnieje przypuszczenie, że jedną z przyczyn uzależnienia od Internetu są zmiany strukturalne w obszarze przedczołowym mózgu, które wpływają negatywnie na zdolność do ustalania priorytetów w życiu, powodując, że nie możemy określić hierarchii ważności zadań w życiu - czyli Internet ma pierwszeństwo przed niezbędnymi do życia zadaniami.

Uzależnienie od Internetu, oprócz innych uzależnień, wydaje się wpływać na ośrodek przyjemności w mózgu. Zachowania nałogowe powodują uwalnianie dopaminy w celu „promowania” przyjemnych doznań aktywujących uwalnianie tej substancji chemicznej. Z biegiem czasu, potrzeba coraz więcej tej aktywności, aby wywołać tę samą przyjemną reakcję, co prowadzi do powstania uzależnienia. Jeśli więc gry online lub zakupy online sprawiają Ci przyjemność i jesteś uzależniony od Internetu, będziesz musiał angażować się w coraz więcej zachowań, aby wywołać to samo przyjemne uczucie, które towarzyszyło Ci przed uzależnieniem.

Inną przyczyną takiego zachowania jest zmienny efekt wzmocnienia w uzależnieniu od Internetu. Zgodnie z teorią Variable Ratio Reinforcement Schedule (VRRS), powodem, dla którego możesz być tak uzależniony od aktywności internetowej (np. gier, hazardu, zakupów, pornografii itp.), jest to, że zapewnia ona wiele wariantów nagród. Oznacza to, że ciągłe surfowanie po Internecie prowadzi do wielu rodzajów korzyści, które są nieprzewidywalne. Być może Twoje uzależnienie od Facebooka przynosi wielorakie i nieprzewidywalne nagrody w tym sensie, że za każdym razem, kiedy się logujesz, aby przeczytać swoje aktualizacje, otrzymujesz powtarzające się i nieoczekiwane dobre wiadomości. Może dowiedziałeś się, że jeden z twoich wspaniałych przyjaciół właśnie się zaręczył. Następnym razem, gdy się zalogujesz, dowiadujesz się, że inna przyjaciółka właśnie urodziła dziecko! Albo, być może osoba, którą naprawdę się interesujesz właśnie opublikowała aktualizację, że on i jego długoletnia dziewczyna właśnie się rozstali. Każde zalogowanie się przynosi nieprzewidywalne rezultaty, które dostarczają Ci rozrywki i sprawiają, że wracasz po więcej. Niektóre gry, takie jak MMROPGs (massively multiplayer online roleplaying games) - w tym World of Warcraft i Everquest mogą prowadzić do uzależnienia od Internetu, ponieważ w rezultacie nigdy się nie kończą.

Biologiczne predyspozycje do uzależnienia od Internetu mogą być również czynnikiem przyczyniającym się do tego zaburzenia. Jeśli cierpisz na to zaburzenie, Twój poziom dopaminy i serotoniny może być obniżony w porównaniu z ogółem populacji. Ten niedobór chemiczny może być przyczyną konieczności angażowania się w większą ilość zachowań w celu uzyskania tej samej przyjemnej reakcji w porównaniu z osobami, które nie cierpią z powodu nałogowych zachowań internetowych. Aby osiągnąć tę przyjemność, poszczególne osoby mogą podejmować więcej zachowań niż ogół społeczeństwa, co zwiększa ich szanse na uzależnienie.

Predyspozycje do uzależnienia od Internetu są także związane z lękami i depresją. Często, jeśli już cierpisz na lęk lub depresję, możesz skorzystać z Internetu, aby ulżyć sobie w tych dolegliwościach. Podobnie, osoby nieśmiałe i nieporadne społecznie mogą być bardziej narażone na ryzyko uzależnienia od Internetu. Jeśli masz lęki i cierpisz na depresję, możesz zwrócić się do Internetu, aby wypełnić pustkę. Jeśli jesteś nieśmiały, możesz zwrócić się do Internetu, ponieważ nie wymaga on interakcji międzyludzkich i jest źródłem emocjonalnej satysfakcji.

Jakie są objawy uzależnienia od Internetu?

Oznaki i objawy z uzależnienia od Internetu mogą występować zarówno na poziomie fizycznym jak i emocjonalnym. Niektóre z emocjonalnych objawów zaburzeń uzależnienia od Internetu obejmują:

Depresja
Nieuczciwość
Poczucie winy
Lęk
Uczucia euforii podczas korzystania z komputera
Niezdolność do ustalania priorytetów lub przestrzegania harmonogramów
Izolacja
Brak poczucia czasu
Nadwrażliwość na krytykę
Pobudzenie
Wahania nastroju
Strach
Samotność
Znudzenie rutynowymi zadaniami
Prokrastynacja

Fizyczne objawy zaburzenia uzależnienia od Internetu mogą obejmować:

Ból pleców

Zespół cieśni nadgarstka
Bóle głowy
Bezsenność
Złe odżywianie ( niedojadanie) lub nadmierne spożywanie posiłków aby uniknąć przebywania z dala od komputera.
Brak higieny osobistej (np. nie kąpanie się, aby pozostać online)
Ból szyi
Suchość w oczach i inne zaburzenia widzenia
Przyrost lub utrata wagi

Jakie są skutki uzależnienia od Internetu?

Jeśli jesteś uzależniony od Internetu, może to mieć wpływ na Twoje relacje z innymi, życie zawodowe, finanse lub szkołę. Osoby cierpiące na to zaburzenie często izolują się od innych, spędzają długi czas w izolacji społecznej i negatywnie odbija się to na ich relacjach międzyludzkich. Problemy z nieufnością i nieuczciwością mogą również wynikać z tego, że osoby uzależnione od Internetu próbują ukryć lub zaprzeczyć ilości czasu spędzanego w sieci. Ponadto osoby te mogą tworzyć alternatywne postacie online, próbując w ten sposób zamaskować swoje zachowania w sieci. Mogą też pojawić się poważne kłopoty finansowe wynikające z braku pracy, bankructwa z powodu ciągłych zakupów online, gier online lub hazardu online. Uzależnieni od Internetu mogą mieć również problemy z nawiązywaniem nowych relacji i wycofywać się społecznie - ponieważ czują się bardziej swobodnie w środowisku online niż w prawdziwym świecie

Jak się diagnozuje uzależnienie od Internetu?

Pomimo, że zyskuje na znaczeniu w obszarze zdrowia psychicznego - i niedawno zostało uwzględnione w podręczniku diagnostycznym i statystycznym zaburzeń psychicznych jako zaburzenie, które wymaga dalszych badań, nie opracowano standardowej diagnozy uzależnienia od Internetu. Jest to również istotny czynnik przyczyniający się do ogólnej zmienności w zaburzeniu jako całości i szerokiego zakresu rozpowszechnienia w populacji od 0,3% do aż 38%.

Jedna z bardziej akceptowanych ocen diagnostycznych zaburzenia uzależnienia od Internetu została zaproponowana przez KW Beard'a w artykule z 2005 roku w CyberPsychology and Behavior. Beard proponuje pięć kryteriów diagnostycznych w identyfikacji uzależnienia od Internetu w populacji ogólnej:

Zaabsorbowanie Internetem (ciągle myśli o przeszłym lub przyszłym korzystaniu z niego)
Potrzeba coraz większej ilości czasu na korzystanie z Internetu, aby osiągnąć odpowiedni poziom zadowolenia
Podejmowanie bezskutecznych próby kontrolowania, ograniczenia lub zaprzestania korzystania z Internetu
Niepokój, wahania nastroju, przygnębienie lub drażliwość przy próbach kontrolowania korzystania z Internetu
Pozostawanie w sieci dłużej niż pierwotnie było to zamierzone

Ponadto Beard (2005) zaleca, aby przynajmniej jedno z poniższych zaburzeń było obecne w diagnozie uzależnienia od Internetu:

Narażenie na niebezpieczeństwo lub zaryzykowania utraty znaczącego związku, pracy, edukacji lub możliwości zawodowej z powodu Internetu.
Okłamywanie członków rodziny, terapeutów lub inne osoby, aby ukryć zaangażowanie w Internecie.
Używanie z Internetu jako sposobu na ucieczkę od problemów lub w celu złagodzenia dysforycznego nastroju (np. poczucie winy, lęk, depresja, bezradność).

Jeśli szukałeś pomocy z powodu uzależnienia od Internetu, prawdopodobnie byłeś poddany testowi psychologicznemu lub kwestionariuszowi jakiegoś rodzaju, aby sprawdzić jesteś uzależniony od Internetu. Do najczęstszych narzędzi oceny używanych do postawienia diagnozy uzależnienia od Internetu należą:

Test Uzależnienia od Internetu Younga (Young's Internet Addiction Test)
Kwestionariusz Problemowego Korzystania z Internetu (PIUQ)
Skala Kompulsywnego Korzystania z Internetu (CIUS)

Jakie są opcje leczenia?

Pierwszym krokiem w leczeniu jest przyznanie się do problemu. Jeśli uważasz, że nie masz problemu, prawdopodobnie nie podejmiesz próby leczenia. Jednym z głównych problemów związanych z Internetem jest to, że często nie ma tam żadnych ograniczeń ani odpowiedzialności. Jesteś schowany, za ekranem - i niektóre rzeczy, które możesz powiedzieć lub zrobić w sieci, są rzeczami, których nigdy sam byś nie zrobił.

W literaturze toczy się dyskusja, czy leczenie w ogóle jest konieczne. Niektórzy uważają, że uzależnienie od Internetu jest "modną chorobą" i sugerują, że zazwyczaj samoistnie się rozwiązuje. Badania wykazały, że można wypracować zachowania samokorygujące i odnieść sukces. Korygujące zachowania to używanie oprogramowania, które kontroluje korzystanie z sieci przy czym większość specjalistów zgadza się, że całkowita abstynencja od komputera nie jest skuteczną metodą korekty.

Niektórzy specjaliści twierdzą, że leki są skuteczne w leczeniu uzależnienia od Internetu - ponieważ jeśli doświadczasz tego stanu, prawdopodobnie cierpisz również z powodu lęku i depresji. Ogólnie uważa się, iż jeśli leczy się lęk lub depresję, uzależnienie od Internetu może ustąpić wraz z takim podejściem do leczenia. Badania wykazały, że leki przeciwlękowe i przeciwdepresyjne wywierają znaczący wpływ na ilość czasu spędzanego w Internecie - w niektórych przypadkach zmniejszają ilość godzin spędzanych w Internecie z ponad 35 godzin tygodniowo do 16 godzin tygodniowo. Aktywność fizyczna również okazała się skuteczna w zwiększaniu poziomu serotoniny i zmniejszaniu uzależnienia od Internetu.

Niektóre z bardziej powszechnych psychologicznych metod leczenia uzależnienia od Internetu obejmują:

Terapia indywidualna, grupowa lub rodzinna
Modyfikacja zachowań
Terapia dialektyczno-behawioralna (DBT)
Terapia poznawczo-behawioralna (CBT)
Terapia z wykorzystaniem koni
Arteterapia
Terapia rekreacyjna
Terapia realistyczna

Ze względu na powszechność występowania tego zaburzenia w populacji ogólnej, w USA i na całym świecie zaczęły powstawać ośrodki i różne programy leczenia. W niektórych przypadkach stosowano terapię elektrowstrząsową, aby odzwyczaić pacjentów od korzystania z Internetu - metoda ta została od tego czasu zakazana. W 2009 r. w Seattle w stanie Waszyngton uruchomiono ośrodek leczenia patologicznego korzystania z komputera ReSTART. W 2013 r. stworzono podłączane przez USB urządzenie klawiaturowe, które miało dostarczać wstrząsów o bardzo niskim napięciu użytkownikom odwiedzającym określone strony internetowe. W innych miejscach w kraju i na świecie uruchomiono ośrodki odwykowe, które pomagają osobom cierpiącym na Internet Addiction Disorder.

W wielu przypadkach w leczeniu uzależnienia od Internetu stosuje się terapię multimodalną. W tej metodzie leczenia, osoba cierpiąca na to schorzenie może otrzymać zarówno leki, jak i psychoterapię w celu leczenia uzależnienia od Internetu.

Trwałe czy wątpliwe istnienie?

Choć pierwotnie diagnozowane pół żartem pół serio - zwiększona era cyfrowa popchnęła nas w erę Internetu i uzależnienie od Internetu stało się naprawdę realną "rzeczą". Jednak wielu badaczy nie ma pewności, czy uzależnienie od Internetu jest zaburzeniem samym w sobie, czy raczej symptomem innych, leżących u jego podstaw schorzeń.

Dodatkowym utrudnieniem jest fakt, że w dzisiejszych czasach wszystko odbywa się online. Czasamio trudno rozróżnić między światem online i offline. Wszystko jest oparte na Internecie. Od zamawiania jedzenia, kontaktów z przyjaciółmi, grania w gry do nawet oglądania telewizji. Dodatkową warstwę niejasności i zróżnicowania stanowi fakt, że inne technologie cyfrowe również przejmują świat - sprawiają, że dostęp do komputerów jest jeszcze łatwiejszy. Teraz nie musimy fizycznie siedzieć przed komputerem - możemy robić wszystko z dowolnego miejsca za pomocą naszych telefonów, tabletów czy innych urządzeń elektronicznych.

Inni badacze kwestionują jednak, czy nadmierne korzystanie z Internetu jest uzależnieniem, czy zaburzeniem kompulsywnym lub zaburzeniem kontroli impulsów. Rzeczywiście, w Diagnostycznym i Statystycznym Podręczniku Zaburzeń Psychicznych słusznie zauważono, że konieczne jest przeprowadzenie znacznie większej ilości badań nad tym zaburzeniem.